اشکال: امر تربیت باید با تدریج و مدارا همراه باشد در حالی که در منهاج فردوسیان، یک‌باره سه هزار قانون در اختیار جوینده‌ی کمال قرار می‌گیرد تا مراعات نماید. همچنان که قرآن کریم در تحریم شراب، گام به گام و مرحله به مرحله عمل نمود، بقیه‌ی مسائل تربیتی نیز باید همین‌گونه باشد.
جواب: همچنان که در مقدمه‌ی دهم از مقدمات علمیه‌ی دوازدگانه‌ آمده است، هیچکس نمی‌تواند به یکباره تمام اوامر شارع مقدس را بجا آورده و تمام نواهی‌اش را ترک کند، بلکه لازم است به تدریج از الاهم فالاهم شروع کرده و مهمترین و ضروریترین اوامر و نواهی را ملتزم گردد و بعد از تمکن، طبقه‌ی نازلتر را به عمل در آورد.‌
برای تحقّق تدریج، احکام الهی در ده مرحله از مهم‌تر به مهم چیده شد تا جوینده‌ی کمال و سعادت، با توجه به قدرت روحی و جسمی خود، مراعات مرحله‌بندی آن را در برنامه‌ی تکاملی‌اش بگنجاند.

سؤال: منهاج فردوسیان، چه مزایایی بر روایات معتبر شیعی دارد؟ /
جواب: روایات معتبر شیعی، یکی از دو شاهراه رسیدن به معارف ناب الهی برای رسیدن به کمال و سعادت می‌باشد که شکی در آن نیست ولی توجه به دو نکته، موجب روشن شدن دو مزیت منهاج فردوسیان بر مجموعه‌ی روایات معتبر خواهد شد.

**********

نکته‌ی اول: روایات معتبر، برنامه‌ی مرحله‌بندی نیست. به این معنی که نمی‌توان یک کتاب روایی معتبر را برداشت و از اولین روایات آن، شروع به عمل نمود و آخرین درجه‌ی سیر تکاملی را عمل به آخرین روایات آن کتاب دانست. تمام علمای اسلام (شیعه و عامه) بر این نکته اتفاق نظر دارند که کتاب‌های روایی، برنامه‌ی مرحله‌بندی و طبقه‌بندی نیستند. هر کتاب حدیثی، بر طبق سلیقه‌ی مؤلف آن یا به پیروی از تقسیم‌بندی متقدمین، به گونه‌ی مخصوصی طراحی و چیدمان شده است؛ ولی هیچ‌یک، چیدمان تربیتی و برنامه‌ای نیست. یعنی در هیچیک از کتاب‌های حدیثی شیعه و عامه، کتابی نخواهید یافت که چیدمان روایاتش بر اساس اهم به مهم باشد. به بیان ساده‌تر، در کتاب‌های حدیثی، چیدمان و طبقه‌بندی روایات، بر اساسی غیر از مسائل تربیتی و تکاملی است؛ برخی بر اساس حروف الفباست، برخی بر اساس کتاب‌های فقهی است و برخی دیگر به چیدمانی دیگر.
اما برنامه‌ی تربیتی منهاج فردوسیان، بر طبق نظم اهم به مهم، ترتیب یافته است. نخست، تمام مطالب به دیدگاه و عمل تقسیم ‌می‌شود. یعنی «آنچه باید بدان اعتقاد داشت» و «آنچه باید بدان عمل نمود». سپس «آنچه باید بدان اعتقاد داشت»، به چهار شعبه (پایه، تکمیلی، تجمّلی و استقرائی) از مهم‌تر به مهم و «آنچه باید بدان عمل کرد»، به ده طبقه، از مهمتر به مهم، تقسیم شده است. ملاک این تقسیم‌بندی، در کتاب «اصول استجماع منهاج فردوسیان» به تفصیل بیان گردیده است.

**********

نکته‌ی دوم: روایات، به تصریح استادان معظم منهاج فردوسیان (علیهم‌السلام)، دارای «مُحکم» و «مُتشابه» است.
حضرت امام رضا (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «إِنَّ فِی أَخْبَارِنَا مُحْکَماً کمُحْکَمِ الْقُرْآنِ وَ مُتَشَابِهاً کَمُتَشَابِهِ الْقُرْآنِ فَرُدُّوا مُتَشَابِهَهَا إِلَى مُحْکَمِهَا وَ لَا تَتَّبِعُوا مُتَشَابِهَهَا دُونَ مُحْکَمِهَا فَتَضِلُّوا» (عیون أخبار الرضا (علیه‌السلام)، شیخ صدوق، جلد ۱، صفحه‌ی ۲۹۰، باب فیما جاء عن الإمام علی بن موسى (علیهما‌السلام) من الأخبار المتفرقه). ترجمه: همانا در اخبار ما، محکم است مانند محکمات قرآن و متشابه است مانند متشابهات قرآن. پس متشابهات اخبار ما را به محکمات آن برگردانید و متشابهات را بدون محکمات، پیروی مکنید که گمراه خواهید شد.
اما نظام جامع تربیتی منهاج فردوسیان، فقط مجموعه‌ای از محکمات اعتقادی و عملی است و هیچگونه متشابهی در آن نیامده است. بدین سبب، حتی آنان که در ابتدای راه پاکسازی دل از اعتقادات باطل و پاکسازی اعضا از اعمال نادرست هستند، می‌توانند به راحتی و بدون هر گونه دغدغه، به فراگیری آن مشغول شوند و ترس گمراه‌شدن و بیم گمراه‌کننده ‌شدن بر آنان نیست.

سؤال: برای ارزیابی «منهاج فردوسیان»، چه پایه‌ای از علم باید داشت؟ /
جواب: باید آشنا به منابع معتبر روایی بود و قدرت تشخیص حدیث معتبر از غیر معتبر داشت. پس هر کسی ـ حتی اگر در لباس روحانیت باشد و درس حوزه خوانده باشد ـ که تسلطی بر منابع روایی و قدرتی برای تشخیص روایت معتبر از غیر معتبر نداشته باشد، صلاحیت اظهار نظر در مورد قوانین عملی و قواعد نظری ندارد.

ابوخوده:
که سلسله‌ی ملامیه به او منتهی می‌شود. شعرانی در «طبقات» در شرح حال او گفته: کان رضی الله عنه من ارباب الاحوال و من الملامیه ـ تا این که گوید ـ این ابوخوده اسبابی فراهم می‌آورد که مردم او را ملامت بنمایند! و در دست او عصایی بود که او را دو شعبه بود هر کس متعرض او می‌شد و بر فعل او انکار می‌کرد با آن عصا او را می‌زد! و همیشه‌ی اوقـات ده نفر غلام سیـاه با او بود که کـلاه خـُود بر سر آنها می‌گذارد و خود او هم کلاه خود بر سر می‌گذارد، از این جهت او را ابوخوده گفته‌اند و از برای هر یک از این غلامان الاغی تهیه کرده بود هرگاه سوار می‌شد غلامان با او سوار می‌شدند و با کسی نماز نمی‌خواند مگر به تنهایی و هرگاه زنی یا جوان امردی را می‌دید، دهان خود را در ما تحت او می‌گذارد و آن را بو می‌کرد مثل الاغی که درِ ما تحت الاغ دیگر را بو می‌کند! و ملاحظه نداشت که این پسر امیر است یا وزیر است و لو در پیش چشم پدرش بوده باشد یا غیر او و اصلاً به کسی التفاتی نمی‌کرد و هرگاه در مجلس سماع حاضر می‌شد، آن کسی که شعر می‌خواند او را بر پشت خود سوار می‌کرد و مانند اسب می‌دوید! و اتفاق افتاد که می‌خواست مسافرتی بنماید، آمد که بر مرکب (کشتی) سوار بشود چون داخل مرکب شد بعضی به صاحب مرکب گفتند: این ابوخوده را از مرکب بیرون کن. این در مرکب با غلامان خود لواط می‌کند و مرکب غرق می‌شود و صاحب مرکب او را بیرون کرد. ابوخوده اشاره کرد به مرکب همانند میخ بر زمین دوخته شد و از جای خود حرکت نکرد و او با غلامان پیاده شدند و به روی آب، روان گردیدند تا به شهر شربین رسیدند! مات سنه نیف و عشرین و تسع‌مأه.
هزار لعنت بر قومی که چنین اراذل و اوباش و دیوانگان الواط را پیشوای خود قرار می‌دهند. حقیر هنگامی که این شرح حال را قرائت می‌کردم در بحر فکر فرو رفتم که آیا ممکن است انسان عاقل، پابند چنین خرافات بشود و شعرانی دیوانه بوده است که چنین اراجیفی را نوشته و شخص دیوانه‌ی لواط کننده روی آب راه برود و در جامعه هر هرزگی بخواهد بکند، هیچ کس متعرض او نشود و شعرانی به نام او که می‌رسد متصل «رضی الله عنه» به او بچسباند تا در سالی که هجرت به سامرا نمودم و رحل اقامت افکندم، روزی عبورم در دکّان بقّالی افتاد. مردی را به سن پنجاه یا شصت دیدم که با لباس پاره پاره و پای برهنه در نهایت کثافت ایستاده و آن مرد بقّال دست او را گرفته روی سبد خرما می‌مالد! گفتم: چرا چنین می‌کنی و این کیست؟! گفت: این ولی‌ای است از اولیای خدا! برای تبرّک و برکت، دست او را روی این سبد خرما کشیدم! حقیر چیزی نگفتم. سپس در تحقیق حال او بیرون آمدم، معلوم شد دیوانه است و اصلاً نماز نمی‌خواند و در روز رمضان سر کوچه‌ها چیزی می‌خورد و آب و بول در نزد او یکسان است!
آنچه را که برای حقیر نقل کردند در طول مدت از او مشاهده کردم. یک روز ذَکَر خود را به دست گرفت و در دکان بزازی بول کرد و کسی متعرض او نشـد! در محله‌ای که حقیر ساکن بودم مسلّم شد که با دختر یکی از ابناء سنت، همین دیوانه زنا کرد! مردم او را ملامت کردند، گفت: دروغ است این «طه» وقتی به خانه‌ی ما می‌آید عیال و دختر من شپش‌های او را می‌کُشند! و مردم سامرا به قدری از او احترام می‌کردند که از عالِم خود نمی‌کردند!
مرد چوپان یک روز دست او را گرفت و برد او را در نزد گله‌ی گوسفند و چوب خود را به او داد که این گوسفندان را بزن تا برکت در آنها پیدا شود. او هم به گفته‌ی او عمل کرد و عقیده آنها این بود که «طه الافرع» هر شب جمعه به مکه می‌رود! و هر چه از در هر دکان بر می‌داشت کسی او را ممانعت نمی‌کرد و اگر چه بر نمی‌داشت به او می‌دادند و در هر خانه‌ای که وارد می‌شد، او را احترام می‌کردند تا هنگامی که از دار دنیا رفت.
در جنازه او چندان تجلیل و احترام کارفرما شدند که حکایات تشییع و سخنان ایشان در تشییع، دفاتر طوالی را لازم دارد! اتفاقاً روزی در دکان هندوانه فروشی برای خریدن هندوانه ایستاده بودم. این دیوانه «طه الافرع» هم ایستاده بود و با خود حرف می‌زد، معلوم نمی‌شد چه می‌گوید و صاحب دکان هم محو جمال او شده! او را گفتم: چه خبر است که شما این همه از این دیوانه تجلیل می‌کنید؟! مگر نشنیده‌اید که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «المجنون اذا کان مؤذیاً فهو کالسباع و الا فهو کالبهائم» گفت: تو او را نمی‌شناسی! این از سر شب تا به صبح خواب ندارد. تمام شب را مشغول ذکر است! گفتم: اگر ذکر او از روی فهم و شعور و ادراک است، چرا نماز نمی‌خواند؟! چرا با این تن سالم و گردن کلفت، روزه نمی‌گیرد؟! چرا در میان دست خود تغوّط می‌کند و به دیوار می‌زند و از هیچ نجاستی اجتناب نمی‌کند؟! و اگر از روی ادراک و شعور نیست ذکر او، چنین ذکری ثواب ندارد. آن مرد بقّال خیره خیره به من نگاه کرد و نتوانست در جواب، یک کلمه حرف بزند. نعوذ بالله من الخذلان.

(کشف الاشتباه در کجروی اصحاب خانقاه، شیخ ذبیح الله محلاتی)